Als we Edith Piaf mogen geloven in haar bekend nummer “Non, je ne regrette rien” heeft het weinig zin om terug te blikken op het verleden. Onderzoeker en bestseller-auteur Daniel H. Pink is het daar niet mee eens. Volgens hem is ‘no regrets’ een slecht advies. Dankzij een wereldwijde ‘spijtenquête’ onthulde hij de verschillende soorten spijt en wat we daaruit kunnen leren, ook als het over onze loopbaan gaat.
Vier kernvormen van spijt en wat ze je willen vertellen
D.H. Pink merkte op dat spijt vaak wordt ingedeeld in concrete categorieën, zoals carrièrespijt of morele spijt. Daaronder blijken grotere thema’s te liggen die iets vertellen over onze behoeften en die ons onthullen wat er het meest toe doet. En het zijn net die onderliggende zaken waaruit we kunnen leren.
D.H. Pink onderscheidt in zijn spijtenquête en zijn boek The Power of Regret 4 kernvormen van spijt die overal ter wereld terugkomen: basisspijt, risicospijt (waaronder carrièrespijt), morele spijt en verbindingsspijt.
1. Basisspijt
Deze vorm doelt op spijt van kleine beslissingen die uiteindelijk grote gevolgen kunnen hebben. Je kan bijvoorbeeld spijt hebben omdat:
- je veel geld uitgeeft en weinig spaart
- je niet goed voor jezelf zorgt, waardoor je gezondheidsklachten ontwikkelt
- je vroeger niet harder je best hebt gedaan op school
Basisspijt is vaak een gevolg van niet vooruit plannen of te weinig doorzetten. Net als de andere vormen van spijt begint ook deze met de keuzes die we maken: keuzes die offers vragen op korte termijn, maar die zich uitbetalen op lange termijn of routes die weinig inspanning of volharding vragen op korte termijn, maar op lange termijn wel een prijs hebben. Kleine keuzes over eten, sporten, financiën, studeren, lezen en werken kunnen op lange termijn explosieve voor- of nadelen opleveren.
Kleine keuzes kunnen op lange termijn grote gevolgen hebben en spijt veroorzaken.
Onder basisspijt schuilt een behoefte aan stabiliteit. We hebben allemaal in zekere mate nood aan structuur op vlak van opleidings-, financieel en fysiek welzijn. Dat welzijn beperkt psychologische onzekerheid en tijd, en maakt energie vrij voor het grijpen van kansen en voor zingeving.
2. Risicospijt en carrièrespijt
Risicospijt
Als mens vermijden we vaak onzekerheid op de korte termijn, maar betalen we daarvoor de prijs op de lange termijn. Risicospijt is het gevolg van het niet volledig profiteren van de basis die je hebt gelegd, of als gevolg van een combinatie van besluiten en besluiteloosheden. Wat de oorsprong ook is, de vraag waarvoor je wordt gesteld is steeds: Speel ik op safe of waag ik de gok?
Aan de basis van alle risicospijt ligt een verlangen om te groeien. Niet om iets specifieks te bereiken, maar om de inherente waarde van het groeien zelf. Je bent niet de persoon geworden die je had kunnen worden: gelukkiger, moediger, ontwikkelder.
De meeste mensen hebben spijt nadat ze een bepaald risico niet hebben genomen en hopen op een tweede kans.
Een paar respondenten in de spijtenquête van D.H. Pink had er spijt van te veel risico te hebben genomen. Ze faalden, zo zeiden ze, omdat ze niet kundig genoeg waren of omdat ze bepaalde zaken hadden onderschat. Deze mensen vormden een duidelijke minderheid vergeleken met de mensen die betreurden dat ze die stap nooit hadden gewaagd. Velen hoopten zelfs op een tweede poging. Veel meer mensen gaven aan spijt te hebben van ‘niet trouw te zijn aan jezelf’. De les is duidelijk: laat van je horen. Waag die sprong. Begin voor jezelf.
Carrièrespijt als onderdeel van risicospijt
Onder risicospijt valt ook carrièrespijt. Een klein voorbeeld: in plaats van je instinct te volgen en trouw te blijven aan je kernwaarden, blijf je toch bij je veilige job. Later heb je dan misschien spijt van de gemiste kansen en bijdragen die je niet hebt geleverd.
Wist je dat 1 op de 5 werknemers niet tevreden is over zijn of haar loopbaan en dat 1 op de 3 spijt vertoont over zijn of haar loopbaantraject? Uit het onderzoek van AMS, Vrije Universiteit van Amsterdam en House of HR blijkt dat werknemers hun loopbaantevredenheid gemiddeld een 7,4 op 10 geven. Toch is 20% van de werknemers niet tevreden over zijn of haar loopbaan. Het valt daarbij op dat vooral jongeren lager scoren op het vlak van mentale gezondheid. Ook vertoont de jongere generatie meer carrièrespijt.
1 op de 3 werknemers heeft ooit carrièrespijt.
Een mogelijke verklaring volgens de onderzoekers zou zijn dat de verwachtingen van de jongere generatie nog erg hoog zijn, of dat ze een onrealistische kijk op de loopbaan en arbeidsmarkt hebben. “Er is een grote nood aan een realistisch beroepsvooruitzicht om loopbaanspijt te voorkomen”, stelt Sofie Jacobs, Professor HRM & Creative Industries bij Antwerp Management School. “Juiste coaching bij starters op de arbeidsmarkt kan helpen om de reality shock op te vangen bij de transitie van onderwijs naar werk. Een uitgebreider loopbaanadvies en meer tijd om loopbaanmogelijkheden te verkennen, kunnen hier het verschil maken.”
3. Morele spijt
Je staat op een kruispunt en kunt kiezen: het moreel juiste of het moreel verkeerde. (Toekijken op) pesten of ontrouw wordt hierbij vaak genoemd. De spijt die hier wordt gevoeld gaat vaak erg diep. Morele spijt vertegenwoordigt slechts zo’n 10% van het totaal, maar voor velen van ons doet deze vorm van spijt het meest pijn en duurt hij het langst. Dit soort spijt is bovendien complexer dan de andere kernvormen van spijt. Er is immers geen eenduidige definitie van wat het betekent om ‘moreel’ te zijn. Het gaat om het kiezen voor wat volgens ons geweten het goede of het slechte pad is.
Morele spijt is complex, want er is geen eenduidige definitie van wat moreel goed of slecht is.
Jonathan Haidt, sociaal psycholoog en auteur vertelt in zijn boek The Righteous Mind: Why Good People Are Divided by Politics and Religion, over zijn onderzoek en dat van andere wetenschappers naar hoe mensen bepalen welke acties goed en welke verkeerd zijn. Volgens Haidts benaderen we morele vragen niet als een rechter die strijdige argumenten tegen elkaar afweegt, beide kanten bekijken en tot een weloverwogen besluit komt. Als we besluiten wat moreel is, hebben we een onmiddellijke instinctieve, emotionele reactie over wat goed of fout is. Pas nadien gebruiken we logische argumenten om die intuïtie te rechtvaardigen.
Anders dan risicospijt heeft morele spijt vaker betrekking op gedane zaken dan op niet-gedane zaken. Morele spijt klinkt als “Had ik maar gedaan wat juist was” en wijst op een behoefte aan ‘goed zijn’.
4. Verbindingsspijt
Je vindt het jammer dat een connectie met iemand verloren gaat, maar doet er niets mee omdat het ongemakkelijk is of de ander mogelijks geen belangstelling zal tonen. Ook dat levert spijt op: verbindingsspijt.
Verbindingsspijt vormt de grootste categorie van menselijke spijt en komt voort uit relaties die verbroken zijn of die onvoltooid blijven. Een relatie die ooit intact was, of intact had moeten zijn, is dat niet meer. Soms is er niets meer aan te doen, bijvoorbeeld bij het overlijden van iemand. Maar in veel gevallen willen we de cirkel graag sluiten. En dat kost moeite, brengt emotionele onzekerheid en het risico op afwijzing met zich mee. Dus staan we voor een keuze: proberen we de relatie te herstellen of laten we hem onopgelost? Verbindingsspijt klinkt als “Had ik maar contact gezocht”.
Wanneer we niet aan betekenisvolle relaties werken, voelen we verbindingsspijt. Het is niet toevallig de grootste categorie van spijt.
Verbindingsspijt toont een behoefte aan liefde. Uiteindelijk is het probleem waar we als mensen mee worstelen opvallend eenvoudig: wat ons leven zin en voldoening geeft, zijn betekenisvolle relaties. Bij verbindingsspijt is de les: pak de telefoon, breng dat bezoekje, zeg wat je voelt. Stap over dat ongemak heen en zoek contact.
Wat we van spijt kunnen leren
Als je spijt serieus neemt, kan het dienen als een kompas dat je helpt om de volgende keer betere beslissingen te nemen. Spijt maakt duidelijk waar je de meeste waarde aan hecht in het leven. Dat maakt spijt zo nuttig en onthullend. Als we er iets mee doen, kan spijt een positieve kracht zijn. Negeer je het signaal, dan laat je een kans tot floreren liggen. En floreren is uiteindelijk wat je als mens wil in het leven: leren, groeien, een beter mensen worden en betekenisvolle relaties ervaren.
“By understanding what people regret the most, we can understand what they value the most.”
In loopbaanbegeleiding peilen we bij Dialogisch daarom vaak naar waar iemand spijt van heeft of zou kunnen hebben. Een goede manier om hierbij stil te staan, is volgende oefening:
Beeld je in dat je 80 jaar bent en terugblikt op je leven.
- Hoe zou je tijdens je verjaardagsfeest willen terugblikken op je leven en op je carrière?
- Waarvan zou je spijt kunnen hebben?
- In welke categorie van spijt zou je dit categoriseren? Is het spijt van een actie of van het niet ondernemen van actie?
- Wat kan helpen opdat je geen/minder spijt zou ervaren?
Wil je meer weten over hoe je spijt uit het verleden kan ombuigen tot iets positiefs in je toekomst? Bij Dialogisch pluizen we het graag samen met je uit. Je zult er geen spijt van krijgen! 😊
